ενώ άλλες δικαιολογούν απλώς το αυξημένο σωματικό βάρος, τη μειωμένη φυσική δραστηριότητα και τις κακές διατροφικές συνήθειες. Ο μεταβολισμός φαίνεται να είναι λοιπόν ο «θύτης» κι εκείνοι τα ταλαίπωρα «θύματα» που δε μπορούν να αντιδράσουν.
Τι είναι ο βασικός μεταβολισμός του ανθρώπου;
Είναι η ελάχιστη ενέργεια που απαιτείται για να διατηρηθούν όλες οι ιστικές, καθώς και οι υπόλοιπες λειτουργίες του οργανισμού (όπως αναπνοή, μεταβολισμός των κυττάρων, κυκλοφορία του αίματος, διατήρηση θερμοκρασίας κλπ) που είναι απαραίτητες για τη ζωή του ανθρώπου, σε μια σταθερή κατάσταση και σε απόλυτη ηρεμία.
Από τι επηρεάζεται;
Υπάρχουν πάρα πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν το μεταβολισμό. Κάποιοι από αυτούς είναι:
- Ηλικία: είναι υψηλότερος στο πρώτο και δεύτερο έτος ζωής και κατά τη διάρκεια της εφηβείας και στα δυο φύλα, ενώ μειώνεται στην ενήλικο ζωή.
- Φύλο: παρατηρείται μια σημαντική διαφορά που οφείλεται στο υψηλότερο ποσοστό λίπους που έχουν οι γυναίκες.
- Σύνθεση Σώματος: ο βασικός μεταβολισμός εξαρτάται κυρίως από τον μυϊκό ιστό καθώς είναι πιο μεταβολικά δραστήριος από το λιπώδη. Άτομα με αυξημένη φυσική δραστηριότητα, αθλητές, και άντρες σε σχέση με τις γυναίκες εμφανίζουν υψηλότερο μεταβολισμό.
Υπάρχουν κι άλλοι παράγοντες που παίζουν εξίσου σημαντικό ρόλο όπως λοιμώξεις, πυρετός, κύηση, θηλασμός, ορμόνες, κλίμα, διατροφική κατάσταση, φυσική δραστηριότητα, παχυσαρκία, φάρμακα.
Μπορούμε να τον μετρήσουμε;
Ο βασικός μεταβολισμός μπορεί να υπολογιστεί (κατά προσέγγιση) για υγιείς ενήλικες με διάφορες εξισώσεις που βασίζονται στο ύψος, το βάρος, την ηλικία και το φύλο του ατόμου ή για έναν πιο ακριβή υπολογισμό χρησιμοποιείται η μέθοδος της έμμεσης θερμιδομετρίας.
Η μέθοδος αυτή λαμβάνει υπόψη όλους τους παράγοντες που επηρεάζουν το βασικό μεταβολισμό και στηρίζεται στην αρχή σύμφωνα με την οποία η παραγόμενη ενέργεια του οργανισμού είναι ευθέως ανάλογη με την κατανάλωση του οξυγόνου και την αποβολή διοξειδίου του άνθρακα.
Κολλάει τελικά;
Είναι πολύ εύκολο να μεταθέτουμε ευθύνες και να ευθύνεται ο μεταβολισμός για την αύξηση του βάρους αλλά η αύξηση του σωματικού βάρος οφείλεται στο ότι η προσλαμβανόμενη ενέργεια είναι μεγαλύτερη από τη δαπανώμενη.
Σε περιπτώσεις βέβαια όπου ακολουθούνται εξαντλητικές δίαιτες, ή όταν δεν υπάρχει συστηματική άσκηση ή εκεί όπου υπάρχει άγνοια για τυχόν ορμονικά προβλήματα, τότε το σώμα αντιδρά επιβραδύνοντας κάπως το μεταβολισμό. Σε αυτές τις περιπτώσεις λέμε ότι «κολλάει» ο μεταβολισμός και τις περισσότερες φορές «ξεκολλάει» υιοθετώντας σωστή διατροφική συμπεριφορά.
Πως θα επιταχύνουμε τον μεταβολισμό;
- Πλούσιο πρωινό: η συχνή κατανάλωση πρωινού μειώνει την πιθανότητα παχυσαρκίας και βοηθά στην απώλεια καθώς και στη συντήρηση βάρους. Επίσης σύμφωνα με έρευνες, η κατανάλωση πρωινού μπορεί να αυξήσει το βασικό μεταβολισμό κατά 10%.
- Μικρά και συχνά γεύματα: ο μεταβολισμός λειτουργεί καλύτερα όταν τροφοδοτείται σωστά ο οργανισμός. Τρώτε μικρές ποσότητες σε τακτά χρονικά διαστήματα (ανά 2-3 ώρες) ώστε ο οργανισμός να κάνει καύσεις.
- Καλή ενυδάτωση: πίνετε 8-10 ποτήρια νερό ημερησίως. Ένας εμπειρικός κανόνας είναι να πίνετε νερό καθ’ όλη τη διάρκεια της μέρας προτού διψάσετε. Αν περιμένετε να διψάσετε, το σώμα θα έχει ήδη αφυδατωθεί.
- Πείτε όχι στις στερητικές δίαιτες: οι δίαιτες αυτές μπορεί να έχουν άμεσα αποτελέσματα αλλά στην πραγματικότητα η επαναπρόσληψη βάρους και λίπους γίνεται με μεγαλύτερη ευκολία. Αυτό που θα φαίνεται σαν απώλεια βάρους με τις δίαιτες αυτές, θα είναι στην πραγματικότητα απώλεια υγρών και μυϊκού ιστού με αποτέλεσμα την επιβράδυνση του μεταβολισμού.
- Αύξηση της φυσικής δραστηριότητας: σύμφωνα με τον ΠΟΥ (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας) για υγιείς ενήλικες προτείνεται τουλάχιστον 150 λεπτά μέτριας έντασης αεροβική άσκηση την εβδομάδα. Αυτό θα μπορούσε να μεταφραστεί ως 30 λεπτά περπάτημα 5 φορές/ εβδομάδα.
Συμπερασματικά, ο βασικός μεταβολισμός του ανθρώπου είναι ένα σύνολο διεργασιών που πραγματοποιούνται στο σώμα τόσο για την αποθήκευση ενέργειας (αναβολισμός) όσο και για τη διάσπαση ουσιών και την παραγωγή ενέργειας (καταβολισμός). Θα ήταν πολύ κουτό και αφελές λοιπόν να πιστεύει κανείς ότι θα μπορούσε αυτό το θαυμαστό έργο του σώματος να ελεγχθεί, να «ξεμπλοκάρει» και να «συντονιστεί» με θαυματουργά μαντζούνια και μαγικές ηλεκτρονικές συσκευές. Αν προσπαθείτε να χάσετε βάρος και δεν τα καταφέρνετε συμβουλευτείτε τον γιατρό και τον διαιτολόγο σας.